1)

և, (եվ, մեծատառ գրվում է՝ Եվ)
Ժամանակակից հայկական այբուբենի 37-րդ տառը։ Հայոց այբուբեն է ներմուծվել միջնադարում Ե-ի ու Ու-ի համադրումով, որպես կցագիր, այնուհետև սկսել է հանդես գալ որպես մեկ ամբողջություն։

2)

[շաղկապ]

Գործածվում է՝
1. Նախադասության բազմակի անդամները և համազոր նախադասություններն իրար միացնելու՝ կապելու համար: Լևոնը և Սուրենը նստել Էին պատուհանի մոտ:
2. Գործողությունների հաջորդականությամբ իրար հետ կապված նախադասությունները միացնելու համար: Նրանք ողջագուրվեցին, ապա մեքենա նստեցին և սլացան դեպի տուն:
3. Պատճառական-հետևանքային կամ պայմանական-հետևանքային բնույթով կապված
նախադասությունները միացնելու համար: Ես զեկուցման Էի գնացել և չկարողացա քեզ մոտ գալ:
4. Հակադրություն արտահայտող նախադասություններն ու նախադասության անդամները միմյանց կապելու համար: Նորից կտրեց մսի մի փեռթ, և աղավնին նորից ծանր Էր (Ավ. Իսահակյան):
5. Նախադասության բազմակի անդամների թվարկման ժամանակ՝ իմաստն ուժեղացնելու համար (կարող է դրվել թվարկման վերջին անդամից առաջ, կամ էլ՝ բոլոր անդամներից առաջ՝ ուժգնության շեշտով): Տեսա մի մարդ արդեն հասուն, և՛ կենսախինդ, և՛ ամուր (Գ. Սարյան):
6. Իրար միտք լրացնող նախադասությունները կամ նախադասության անդամները միավորելու համար: Ես քիչ եմ ապրել և այն Էլ գերի (Յու.Լերմոնտով):
7. Իմաստի սաստկացման՝ զորացման համար, որևէ հանգամանք հատկապես շեշտելու համար՝ Էլ, հենց նշանակությամբ: Սենյան... հրաժարվում Էր այլևս գնալ ծառահատման, որի համար և... նստած Էր մեկուսարանում (Մ. Արմեն):
8. Թվարկումների ներառական իմաստ արտահայտելու համար՝ Նաև, ևս նշանակությամբ: Այնտեղ գնաց և Սուրենյանը:
9. (հնացած) Պատմողական նախադասությունների սկզբում՝ ոճաբանական որոշակի երանգ տալու համար: Եվ տեսավ նույնպես, որ սատանան գրկած Լիլիթին՝ մխրճվեց երկրի մեջ... Եվ կուրացան Ադամի աչքերը... (Ավ. Իսահակյան):
10. (հնացած) Զիջական երկրորդական նախադասությունների մեջ (առավելապես՝ անորոշ դերանունների հետ)՝ իմաստի զորացման համար՝ Էլ, անգամ, նույնիսկ նշանակությամբ: Ուր և դու գնաս, կհասնե քեզ իմ ծանր պատուհաս (Գ. Բարխուդարյան):
11. Հարցական նախադասությունների սկզբում՝ հարցման իմաստը սաստկացնելու համար՝ Արդյոք, սակայն նշանակությամբ: Եվ քեզանից ի՞նչ Էի ակնկալում արդյոք ես, և ի՞նչ Էի մտածում, ի՞նչ Էի ուզում (Ի. Գրիշաշվիլի):
12. Կրկնությամբ՝ և...և, իմաստի զորացման համար՝ Թե... թե, ինչպես... այնպես նշանակությամբ: Ծիծեռնակը բույն Էր շինում, և՛ շինում Էր, և՛ երգում (Ղ. Աղայան):
13. Թվականների միջև ցույց է տալիս հավելում՝ գումարում՝ գումարած նշանակությամբ: Երկու և երեք հավասար Է հինգի:
14. Կապակցում է միջանկյալ նախադասությունը բուն նախադասության ետ: Բոլորը գիտեին, որ Սահակը անձնական պայքարի Է ելել, որպեսզի հասնի,-և դա ինքն Էլ չէր թաքցնում,-ղեկավարության տապալմանը:
15. Հարցական և բացականչական նախադասությունների սկզբում՝ իմաստի սաստկացման համար: Եվ ո՞վ են մարդիկ... (Ավ. Իսահակյան):
16. Բառակազմության մեջ գործածվում է կցական բարդության բաղադրչները միմյանց կապելու համար (օրինակ՝ այրևձի, եռևեփ, առևտուր ևն):
17. [գոյական] (ժողովրդական) Ինչ-որ չասվող՝ ծածուկ բան, ինչ-որ հանգամանք: Այդտեղ մի և կա:

շ. 1. И (Союз). Գիտություն և տեխնիկա наука и техника. Նա ուզում է և աշխատել, և սովորել он хочет и учиться и работать. 2. И (усилит. частица). ◊ Եվ այլն итак далее, и тому подобное. Եվ այն էլ, Եվ դեռ да ещё, и ещё. Եվ այսպես итак. Եվ այսպես, և այնպես и так и этак, и так и сяк. Եվ արդ и вот, и теперь. Եվ դարձյալ и всё же, опять-таки. Եվ էլի и опять, и всё же. Եվ իսկապես, Եվ իրոք, Եվ հիրավի и на самом деле, и действительно. Եվ ոչ թե... а не... Եվ ուրիշ ոչինչ и больше ничего. Այստեղ մի և կա тут что-то есть (какое-то невыясненное обстоятельство). Եվ ևս անել 1) уничтожить, убить, 2) присвоить. Եվ ևս լինել исчезнуть.